Balıkçılık sektörü ve geleceği

Yeşilovacık Su Ürünleri Kooperatif Başkanı ve Yetkin Balıkçılık sahibi Mutlu Yetkin ile balık  ve balıkçılık sektörü üzerine konuştuk. Balık çiftliklerinin balıkçılara zararı var mı, balık fiyatlarını kim belirliyor, bölge balığının son durumu hakkında bilgiler verdi. Sayın Mutlu Yektin ile Yaptığım söyleşimizi sizlere sunuyorum.

Kaç yaşında balık sektörüyle tanıştınız?

-Ben bu sektöre 17 yaşında başladım. Bir tane ufak balıkçım vardı o zamanlar bana bir nasihatte bulunmuştu. “Evladım balıkçılık içinde hile hurda çok olur. Bu işi yapacaksan çok dikkat edeceksin. Balıkçı kısmı biraz kurnaz olur. Ticaret tecrübe ve uyanıklık ister” demişti. Tabii biz biraz kulak arkası yaptık önemsemedik. Yıllar sonra amcanın haklı olduğunu bizzat yaşayarak öğrendim. Sektörde çok para kaptırdım. Zaman zaman yine aynı şeyler başımıza gelmiyor değil. Üç beş senedir akıllandım tecrübe oldu. Gelen müşteriye sen kimsin nerede iş yerin gibi hakkında araştırma yapıyorum. Ardından tanımadıklarımızla peşin para olarak çalışıyorum.

-Sizi bu sektöre yönelten ne oldu?

Benim bu sektörde hiç gözüm yoktu. Yani ben başka işleri hayal ediyor onları yapmak istiyordum. Benim 2 tane ağabeyim vardı, trolde çalışan.  Bir gün babama demişler ki babama, “başka yerde eleman olarak çalışacağımıza kendi işimiz de çalışalım”. Babamda destek verdi ortak Trol aldılar.  Ben normalde 2 yıllık üniversiteden motor bölümü mezunuyum. Ben bu alanda çalışmayı istemezken 2 trolün yanında birde balıkhane açıldı ve başladım çalışmaya. O zamanlar Yeşilovacık'ta ilk balıkhaneyi ben açtım. Yani bu işi 1999 yılından beri aralıksız yapıyorum. Ben 39 yaşındayım. Meslekte 17-18 sene oldu.

-Peki balıkçılık dediniz, siz kendiniz iyi bir avcımısınız?

-Ben iyi bir avcı değilim, iyi bir satıcıyım, bunu söylemeliyim. Beni deniz tuttuğu için ben kendim denize çıkmıyorum.  8 yıldır trolüm var ama bir gün çıkıp da beni bir gün gezdirin demedim. Bir keresinde denize gittim ve beni tuttu sonrasında bir daha gitmemek için kendime söz verdim.

Ben denizden çıkanları satarım ama denizde avcılık yapamam.

-O zaman iyi ve taze balığı nasıl anlarsınız?

- Balık tutamam dediysem balıktan anlamam demedim elbet. Balığın tazemi bayatımı nerenin balığın cinsi nedir bir bakışta anlarım. Balığın tazeliğini gözünden anlıyorum gözü söylüyor zaten tazeliğini. Balığın gözünden kaç günlük olduğunu anlıyorum, tazeliğini anlamak için başka hiçbir yere bakmayacaksın sadece gözüne bakacaksınız. Şuan benim personellerim bile benim kadar iyi balığın tazeliğini bilmezler. Mesela geçenlerde bir balık geldi bizim diğer balıkhaneden. Bunu da Silifke” deki işletmeme getirttim.  

Balığı görür görmez anladım balığın bayat olduğunu hemen aradım kimden aldıklarını ve bayat olduğunu söylemelerini istedim. Daha balığı elime bile almadan uzaktan bildim bayatlığını ve balıkçıda kabul ediyor birkaç gündür dolabında olduğunu.

-Dolapta bekletilen balık bayatlar mı?

-Bir süre bekletilip dondurulan balığı yeme şansın yok,  ama taze balığı dondur bir sene sonra çıkar ye. Hiçbir şey olmaz.  Bir gün bir balık çıktı geldi denizden  Mercan cinsi. Onu da Ovacık'ta satacak yer yok, Ben bu balığı denizden geldiği gibi dipfrize attım yazın lokantalara satarım diye. Balık tekneden gelmişti canlı canlı. O halde dipfrize attım dipfrizde kaldı oyaz biz bunu satamadık, 2 sene geçti üzerinden bir yaz günü müşterim geldi misafirim var bana balık lazım diyerek.  Mercan var dedim iyi olur dedi. Ama donmuş balık kendiniz temizleyin dedim  tamam dedi. 15 gün sonra telefon açtı o balıktan bir daha var mı diye sordu. Maalesef kalan balığın hepsini satmıştım. Yani demem o ki dipfrizde 2 yıl durdu o balık ama dediğim gibi taze tezgah falan görmedi aldığımız gibi dipfrize atmıştık.  O nedenle taze balığı saklayın hiçbir şey olmaz.

-Bölgede balık tüketme potansiyeli nasıl?

-Balık almaya gelenler her zaman aynı. Değişik bir sima binde bir gelir. Gelenler aynı adamlar emeklisi de geliyor. Yazlıkçı işi kalmadı,  şimdi köylü geliyor balık almaya. Özellikle yağmur yağdığı zaman işlerimiz iyi gidiyor,  bağa bahçeye gidemeyen gelip balık alıyor.

- Merak ettiğimiz sorulardan birisi de balığın vitamini. Küçük büyük balık ve biri diğerinden daha vitaminli gibi bir kavram var mı?

-Yok oyle bir ayrımcılık. Tezgahlarımızda 5 liraya da 50 liraya da balık var. Bu tamamen müşterinin damak zevkine göre değişir. Kimi 5 liralık balık seviyor kimisi 50 liralık ama içerisindeki vitamini tartışacak olursak bize göre hepsi vitaminlidir.  Balıktan alınacak vitamin ucuzundan da pahalısından da alınır. Yeter ki balık taze olsun en önemli faktör budur. Mutlaka taze balık almalıyız..

-Balıkların satışı hangi illere yapılıyor?

-Balık satışlarımızda belirli bir bölgemiz yok. Büyükşehirlere gönderiyoruz ama özelikle İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa ve Antalya gibi illere daha çok gönderiyoruz.

 Denizden çıkan balığı göre satışımız ve Pazar arayışımız. Balık bu deizden bir gün çok çıkar bir gün az. Bizde ona göre Pazar ararız ama balıklarımızın elimizde kalma gibi bir ihtimali yok mutlaka bir Pazar buluruz.

 Bu bölgede olta balıkçılığından trollere, gırgırlara kadar balıkçının aç kaldığı dönem olmaz illaki tenceresi kaynar illaki denize gidip geldikten sonra Allah kısmetimizi veriyor.

Birazda başkanlığını yaptığınız Kooperatiften bahsedelim? Kooperatifiniz ne zaman kuruldu, ne zamandır başkanlık yapıyorsunuz

- Yeşilovacık Su Ürünleri Kooperatifi 2005 yılında kuruldu.  2013'ten beri de ben başkanım . Önce yılda bir seçim yapılıyordu,  şimdi 4 yılda bir yapılıyor. 2019'da bitiyor benim başkanlığım.

-Kaç üyeniz var üyelik için şartlarınız var mı?

- Şu an 20 üyemiz var üyeliği kısıtlama geldi, önceleri vatandaş geliyordu üye olabiliyordu. Ama şuan üyelik şartları çok zorlaştı. Sınırlama ikametgah zorunluluğu ve yeşil ruhsat  zorunluluğu getirildi. Profesyonel Balıkçı olduğuna dair tekne ruhsatı olacak. Üzerine balıkçı teknesi olacak ikametgahın Yeşil olacak bölgesinde olacak.  Şuan Yeşilovacık” ta büyük küçük 40 tane balıkçı var , 6 -7 tane Trol var kalanı küçük tekne 5 -6 tanesi  de Olta Balıkçısı ve amatör  balıkçı. Bizim bölgemizde balıkçılıktan yaklaşık 1000 kişi ekmek yiyor dur balıktan.

-Bölgenizde fok balıkları mevcut. Avlanmaya çıktımızda foklarla karşılaşıyor musunuz? Bir de çimento limanı var ve bu foklara zarar veriyor mu?

-Evet…Foklar var, daha çok ufak balıkçıları denk geliyorlar. Bildiğiniz gibi çimento iskelesi var Yeşilovacık”ta. Çimento iskelesinin diğer tarafında yuvalar var. Yavruları beşparmak adaları denen bölgede.  İskelenin denize zararı yok desek yalan söylemiş oluruz. Çimento gemiye boşaltılırken ister istemez  çevreye savruluyor.  Örneğin;  Geçenlerde evimin güneş panelleri ısıtmaz oldu. Isıtıcıyı yeni aldık bu nasıl ısıtmaz dedim, ardından iki gün sonra bir yağmur yağmıştı . Bizim ısıtıcı düzeldi.  Daha sonra öğrendik ki ısıtıcıyı Çimentonun tozu kapatmış ister istemez etki ediyor çevreyi. Arabaların camları mesela sabah uyandığımızda bir bakıyoruz çimento tozu kaplı. Başka türlü şuan çimento tozundan denizde balık ölüsüne rastlamadık, yada bir başka canlının ölümüne yol açtığına rastlamadık, böyle bir cümle kurmak etik bir davranış olmayacaktır

-Bölgenizde kurulan ve kapasitesi arttırılması düşünülen balık çiftlikleri ve çevreye etkisi ile ilgili düşüncelerinizi sorsak?

-Balık çiftlikleri: Araştırdığımız kadarıyla bu firma Türkiye'de 1 numara. Dünyada iki veya üçüncü firmaymış. Yani öyle basit bir sistem olarak düşünmeyin. Dünya standartlarına uygun sistemleri olduğunu öğrendim.Yani her şeyi otomatik.

Bölgemize ve biz balıkçılara faydası olur zararı olmaz diye düşünüyorum. Neden derseniz,  bu çiftlikten balıklar kaçacak,  ufak balıkçı yakalayacak mesela. Olta balıkçıların oltalarına daha çok balık takılacak. Çiftliklerin olduğu yerde deniz balıklarının arttığını biliyorum. Bu nedenle ben gerek denizimize gerekse çevreye bir zararı olduğunu düşünmüyorum. Toptan balık alımlarında bizim için olumlu yansıyacak çünkü toptan balık alımlarında nakliye maliyeti düşecek bu da elbetteki tüketicisine yansıtılacaktır. 

-Peki av alanınız kısıtlanacak mı çiftliklere belirli bir mesafede yaklaşmak yasak bildiğimiz kadarıyla?

- Bakanlığı'ndan ruhsatı almışlar. Bizlerde araştırdık ve gördük ki zaten kadara çok çok uzakta. Dana adasından bile oldukça uzakta. Tisan koyuna da turizm açısından zararı olduğunu düşünmüyorum ki zaten koya uzaklığı oldukça mesafeli. Yani biz balıkçılar olarak düşününce bizim avlanma alanımıza bir zarar vereceğini ve balıkların zarar göreceği konusunda olumsuz bir durum gözlemedik ve zararı olacağını sanmıyoruz. Bu nedenle bölgemize yatırımlar yapılsın bölgemize istihdam gelsin, vatandaşımıza iş, aş olsun isteriz.

- Bölgenizde -balık fiyatlarını kim belirliyor?

-Küçük tekneler genelde fiyatı bize soruyorlar %90 da balık pazarını kendimiz belirliyoruz. Normalde toplan balık 15'e giderse biz tezgahta 20 liraya satıyoruz her balıkta fiyat değişiyor.  Özellikle balıkçılardan alıp satarken üzerine karımızı koyup satıyoruz. Yine kendi trollerimizden gelen balıklarda tezgahta fiyatı diğer balıkçıların altında satmıyoruz. Yine alıp satıyormuş gibi satıyoruz ki kimseye zararımız olmasın. Balığın fiyatını olta balıkçılarda trol balıkçıları da en az bizler kadar iyi biliyor bu nedenle balık fiyatlarının tespiti ile ilgili istişare içinde çalışıyoruz.

-Son olarak şunu sormak isterim ki Akdeniz” de balık verimi nasıl, gelecekte Akdeniz” de balık endişeniz varmı?

-Şuan için balık sezonu açıldığından itibaren balıkta herhangi bir azalma görülmedi. Sadece balon balığı denilen cinsin çoğalması bizleri endişelendiriyor.  Akdenizdeki balıklardan ve geleğinden şimdilerde bir endişemiz yok. Biz sadece her zatandaşın mutlaka balık tüketimini arttırmasını bekliyoruz. Biliyorsunuz ki hiçbir katkı maddesi ve hormonu bulunmayan nadir canlılardan birisidir balık. Özellikle çocukların zorunlu bir şekilde tüketmesi gereken balığın tüketimine daha çok zaman ayırmalı,  en az haftada bir gün balığın sofralara girmesi sağlanmalıdır. Bunun sağlanması için biz balıkçılara düşen olursa biz üzerimize düşeni seve seve yapacağızdan kimsenin şüphesi olmasın. Unutmayalım her birey mutlaka balık tüketmelidir.

-Verdiğiniz bilgiler için çok teşekkür ediyorum.